Porfiryny i korole intensywnie absorbują światło w zakresie widzialnym. Naturalnie występują m.in. w hemoglobinie i moczu osób chorych na porfirię. Syntetyczne porfiryny służą m.in. do katalizy i są stosowane w fotodynamicznej terapii przeciwnowotworowej. Metody ich syntezy udoskonalił prof. dr hab. Daniel Gryko z Instytutu Chemii Organicznej Polskiej Akademii Nauk.
Opracowanie efektywnych metod syntezy tych związków organicznych otworzyło nowe perspektywy dla ich zastosowań. W biologii i medycynie nadzieje budzą rozpuszczalne w wodzie kompleksy koroli, które mogą służyć jako katalizatory rozpadu reaktywnych związków azotu w komórkach. Związki azotu określane skrótem RNS są odpowiedzialne za choroby Huntingtona, Parkinsona i Alzheimera. Kompleksy zostały opatentowane i obecnie przechodzą badania kliniczne.
Korole przygotowane według metodologii prof. Daniela Gryko są również wykorzystywane w badaniach dotyczących oksydacji wody do tlenu lub baterii słonecznych ze złączem objętościowym. Postęp w tych dziedzinach nie byłby możliwy bez osiągnięć profesora – po prostu dlatego, że nie byłoby odpowiedniej ilości koroli do badań.
Kolejne zastosowania to nowatorskie funkcjonalne barwniki albo składniki układów do badań modeli sztucznej fotosyntezy, czyli otrzymywania wysokoenergetycznych związków chemicznych z dwutlenku węgla i wody przy udziale energii słonecznej. Chemia koordynacyjna koroli rozwija się w sposób bezprecedensowy. W ciągu ostatnich pięciu lat uzyskano kompleksy z szesnastoma nowymi metalami.
Głównym osiągnięciem prof. Daniela Gryko jest opracowanie metodologii syntezy mezo-podstawionych koroli. Takie cząsteczki zawierają dwa różne typy podstawników wokół makrocyklicznego trzonu. Daje to dostęp do koroli, które mogą zostać przyłączone do powierzchni, do innego chromoforu lub kationu metalu w dokładnie określonym miejscu.
Profesor syntetyzuje związki i bada ich właściwości spektroskopowe i liniowe optyczne.
Metodologia prof. Daniela Gryko stała się popularna wśród badaczy na całym świecie, i szybko zdominowała te dziedzinę. Badacz rozszerzył swój obszar zainteresowań na chloryny, sztuczną fotosyntezę, absorpcję dwufotonową i wewnątrzcząsteczkowe przeniesienie protonu w stanie wzbudzonym.
Daniel Gryko ukończył Wydział Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. Obronił doktorat w Instytucie Chemii Organicznej Polskiej Akademii Nauk, tam też habilitował się w wieku 33 lat. Staż podoktorski odbył w latach 1998-2000 na Uniwersytecie Stanowym w Karolinie Północnej w Stanach Zjednoczonych. Pracował jako profesor wizytujący na Uniwersytecie Burgundzkim we Francji oraz jako badacz wizytujący na Uniwersytecie Stanu Teksas w Austin. W 2008 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego.
Pracował na Politechnice Warszawskiej w latach 2009-2014. Od 2008 jest pracownikiem naukowym Polskiej Akademii Nauk. Kieruje grupą badawczą w Instytucie Chemii Organicznej. Opublikował około 180 prac naukowych w takich czasopismach jak „Angewandte Chemie”, „Journal of the American Chemical Society” czy „Chemical Communications”.
Otrzymał Nagrodę Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za wybitne osiągnięcia naukowe (2012), Nagrodę im. Wojciecha Świętosławskiego przyznaną przez Polskie Towarzystwo Chemiczne (2013) i stypendium MISTRZ od Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (2013). Jest kierownikiem projektu TEAM, w którym opracowuje nowe barwniki do zastosowań w mikroskopii fluorescencyjnej oraz w blokowaniu optycznym.
Źródło: PAP – Nauka w Polsce, Karolina Duszczyk
