Państwowy Instytut Geologiczny obchodzi w tym roku stulecie istnienia. Z tej okazji dyrektor dr inż. Mateusz Damrat opowiada o jego bogatej historii, znaczeniu i obecnej działalności.
Instytut już od 100 lat zajmuje się badaniem budowy geologicznej Polski. Co obecnie stanowi najważniejszy obszar działań Instytutu?
Mateusz Damrat: Od samego początku, gdy po odzyskaniu niepodległości w 1919 r. został powołany Państwowy Instytut Geologiczny, jego misją i priorytetem była realizacja zadań służby geologicznej na rzecz państwa. Podstawowym zadaniem instytutu jest rozpoznawanie budowy geologicznej i potencjału surowcowego kraju, monitorowanie zagrożeń naturalnych oraz gromadzenie danych geologicznych. Zajmujemy się także rozpoznawaniem, bilansowaniem i ochroną wód podziemnych. Oczywiście, jako jednostka badawcza realizowaliśmy i obecnie także prowadzimy projekty naukowe, gdyż są one gwarancją rozwoju.
W jakich dziedzinach gospodarki wykorzystywana jest ta wiedza i jak przyczynia się do zrównoważonego rozwoju kraju?
Może to zabrzmi nieskromnie, ale geologia jest obecna praktycznie w każdym sektorze gospodarki, a w wielu odgrywa kluczową rolę. Zrównoważony wzrost gospodarczy wymaga dostaw energii, surowców mineralnych i wody. Z kolei znajomość budowy geologicznej dostarcza danych w tym zakresie, jest warunkiem rozwoju miast i gmin, ale wspomaga też ochronę środowiska. Staramy się odpowiadać na nowe trendy w gospodarce, takie jak gospodarka obiegu zamkniętego, czy odnawialne źródła energii.
W tym roku Instytut obchodzi stulecie swojej działalności, proszę wymienić najważniejsze osiągnięcia na przestrzeni tych lat.
Nasze największe osiągnięcia są związane z odkryciami złóż surowców mineralnych: miedzi i srebra, węgla kamiennego i brunatnego, soli kamiennych i potasowych oraz siarki. Na ich bazie powstały kluczowe dla gospodarki inwestycje przemysłowe. Z owoców tych odkryć korzysta każdy z nas i to codziennie. Mimo że dzisiaj jest dużo trudniej o tak spektakularne sukcesy, to jednak nadal mamy się czym pochwalić. Za rozwijanie technologii poszukiwania i wydobycia metanu z pokładów węgla przed rozpoczęciem eksploatacji górniczej otrzymaliśmy w tym roku prestiżowe wyróżnienie Godło Teraz Polska. Kilka tygodni temu w USA odebraliśmy międzynarodową nagrodę za osiągnięcia w zakresie systemów GIS. Gromadzimy, przetwarzamy i udostępniamy największy w kraju zbiór cyfrowych danych o środowisku, w tym oczywiście danych geologicznych. Zakończyliśmy udokumentowanie zasobów wód podziemnych na obszarze całego kraju, co jest istotne z uwagi na dominującą rolę wód podziemnych w zaspokojeniu potrzeb wodnych społeczeństwa.
Tak bogate doświadczenia zobowiązują do dalszego rozwoju. Proszę opisać plany Instytutu na najbliższe lata.
Będziemy prowadzili prace poszukiwawcze, a także ocenimy możliwość podjęcia eksploatacji z zaniechanych złóż. Zamierzamy również określić możliwość ponownego pozyskiwania surowców z szeroko rozumianych hałd poprzemysłowych, w tym w szczególności pogórniczych. Dzisiejsze technologie dają nadzieję, że może to być opłacalne. Rozpoczynamy szczegółowe prace kartograficzne w Sudetach i Górach Świętokrzyskich. Istotnym kierunkiem będzie powrót do rozpoznania głębokiej budowy geologicznej Polski. Oczywiście wszystkie te działania będą realizowane przy wsparciu nauki.