Przewlekłe zapalenie przyzębia (PZP), potocznie zwane paradontozą, powszechnie uważa się za chorobę związaną z wiekiem i niewystarczającą higieną jamy ustnej, w wyniku której dochodzi do rozchwiania, a nawet wypadania zębów. Z biologicznego punktu widzenia jest to chroniczna odpowiedź zapalna na bakterie płytki nazębnej powodująca postępujące uszkodzenia tkanek jamy ustnej, która może mieć także poważny wpływ na pracę całego organizmu. Badania dowodzą, że PZP przyczynia się do zmian miażdżycowych, reumatoidalnego zapalenia stawów, a nawet choroby Alzhaimera.
Dr Aleksander Grabiec z Wydziału Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii UJ w swojej pracy naukowej skupia się na badaniach mechanizmów leżących u podstaw przewlekłego stanu zapalnego oraz na poszukiwaniu nowych terapii przeciwzapalnych. Wraz z utworzoną przez siebie grupą badawczą naukowiec prowadzi projekty zgłębiające rolę mechanizmów epigenetycznych m. in. w patogenezie PZP.
Patogeny jamy ustnej potrafią rozregulować produkcję enzymów, które odpowiadają za procesy epigenetyczne – jeden z mechanizmów regulujących zmiany w strukturze DNA, co przekłada się na zmiany poziomu białek w komórce. Staramy się lepiej zrozumieć, jakie są konsekwencje tych zmian – czy są one związane z pogłębianiem chronicznego stanu zapalnego, czy z odpornością bakterii na odpowiedź immunologiczną? Oczywiście jedno nie wyklucza drugiego. W toku ewolucji patogeny jamy ustnej stworzyły mechanizmy pozwalające im unikać odpowiedzi immunologicznej, dzięki czemu podtrzymują stan zapalny. Sprawia to, że układ odpornościowy nie potrafi ich wyeliminować, a jednocześnie jego ciągła aktywność prowadzi do niszczenia tkanek, co stanowi dla bakterii źródło substancji odżywczych. Zaburzenia procesów epigenetycznych mogą odgrywać kluczową rolę w tym zjawisku – mówi dr Aleksander Grabiec.
Prace prowadzone przez naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego mają na celu scharakteryzowanie mechanizmów molekularnych PZP związanych z zaburzeniami procesów epigenetycznych.
Wiemy już, że te procesy są rozregulowane w PZP, dlatego próbujemy lepiej zrozumieć ich znaczenie, aby w kolejnych etapach zweryfikować, czy mogą być wykorzystane do lepszej diagnostyki lub jako cele nowoczesnych terapii przeciwzapalnych – dodaje dr Grabiec.
Przeprowadzone dotychczas badania in vitro na hodowlach komórek przyzębia, zrealizowane we współpracy z klinicystami z Instytutu Stomatologii UJ, umożliwiło wykrycie dwóch klas białek regulujących procesy epigenetyczne, których blokowanie za pomocą drobnocząsteczkowych inhibitorów ma silne działanie przeciwzapalne.
Dr Aleksander Grabiec jest laureatem V edycji Polskiej Nagrody Inteligentnego Rozwoju. Wyróżnione zostały dwa projekty realizowane przez naukowca: Epigenetics of periodontitis: alterations in the host protein acetylation system as a potentially fundamental mechanism for disease development (NCN 2015/19/P/NZ7/03659) oraz Epigenetics of periodontitis: DNA methylation in disease development and as a potential therapeutic target (FNP First Team 5/2018).
Jadwiga Pasiut
