W obrębie każdego gatunku i populacji występuje zróżnicowanie między zachowaniem poszczególnych osobników, a konsekwencje tego są widoczne na różnych poziomach. To osobniki, wchodząc w interakcje z innymi, tak naprawdę nadają kształt rzeczywistości biologicznej. Dr Barbara Pietrzak z Zakładu Hydrobiologii Uniwersytetu Warszawskiego w ramach projektu pt.: „Mechanizmy kształtowania się indywidualności behawioralnej zwierząt” stara się wyjaśnić, w jaki sposób kształtują się indywidualne różnice w zachowaniu zwierząt.
Co dokładnie kreuje zachowania organizmów? Po pierwsze matryca zakodowana w DNA. Jest to informacja pochodząca od dalekich przodków – tłumaczy badaczka. Po drugie, mamy informacje pochodzącą od najbliższych przodków, za pomocą różnych mechanizmów epigenetycznych przekazywaną potomkom. Kolejny element to informacja o wyzwaniach środowiskowych, którą zwierzę zbiera podczas swojego życia. Zespół pod przewodnictwem dr Pietrzak bada m. in. samice skorupiaków planktonowych z rodzaju Daphnia, które potomstwu przekazują identyczny do swojego zestaw genów. To zatem wdzięczny obiekt badań. Skorupiaki badane w ramach naszych doświadczeń pochodzą od matek, które miały różne doświadczenie. Sprawdzamy, w jaki sposób te informacje kształtują zachowania potomstwa – wyjaśnia badaczka. To, co jest nowe w tym projekcie i rzadko eksplorowane, to wielopoziomowe spojrzenie na różne źródła informacji: na geny, na środowisko rodziców i środowisko własne, jakiego zwierzę doświadczało za młodu.
Co zatem ma większe znaczenie: geny czy środowisko? To jest sedno tego projektu, a pytanie wciąż pozostaje otwarte. Spójrzmy na to jednak w inny sposób: w genach zakodowane są presje środowiskowe, które w przeszłości ukształtowały genotyp. To środowisko kształtowało genotyp współczesnych zwierząt. Jest to nieustająca interakcja między środowiskiem a materiałem genetycznym – odpowiada kierownik projektu.
Indywidualne fenotypy podlegają doborowi naturalnemu. Zrozumienie, w jaki sposób kształtują się te behawioralne indywidualności, prowadzi nas do lepszego zrozumienia tego, jak funkcjonują całe ekosystemy czy sieci troficzne. Każdy z nas jest inny. Próbuje się tłoczyć nas w uniwersalne instrukcje: co jest dobre, co jest niedobre, co jest zdrowe, co jest niezdrowe. Może okazać się jednak, że każdy z nas potrzebuje indywidualnie dobranej diety, indywidualnie dobranego programu, aby osiągnąć oczekiwane cele – dodaje dr Pietrzak.
Badania są finansowane z grantu Narodowego Centrum Nauki (2016/23/D/NZ8/01736)
