W Katedrze Biochemii i Chemii Żywności Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie w ramach projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki w zakresie konkursu „SONATA 12” (nr 2016/23/D/NZ9/00553) pt. „Zastosowanie elicytorów w biofortyfikacji lubczyku (Levisticum officinale Koch.)” trwają badania nad poprawą jakości prozdrowotnej roślin.
Kształtowanie jakości żywności pochodzenia roślinnego rozpoczyna się już na etapie uprawy. Jest to szczególnie istotne w przypadku roślin, które spożywamy w stanie nieprzetworzonym tj. świeżych owoców, warzyw czy ziół. Na tym etapie możemy wyróżnić trzy główne kierunki działania: modyfikacje genetyczne, modyfikowanie warunków uprawy oraz różnego rodzaju zabiegi stosowane podczas uprawy – jednym z nich jest elicytacja.
Elicytacja jest metodą indukcji metabolizmu wtórnego roślin poprzez stymulację tych szlaków metabolicznych, które w warunkach fizjologicznych są uruchamiane w odpowiedzi na atak patogenu czy też warunki stresowe. Istotnym jest, iż aby wzbogacić rośliny w związki kształtujące ich właściwości biologiczne, stymulujemy właśnie naturalne mechanizmy obronne roślin – mówi kierownik projektu, dr hab. Urszula Złotek.
Zabieg jest stosowany przeważnie w celu podniesienia odporności roślin, co dość dobrze zostało w literaturze zdefiniowane. Ponadto elicytacja może być wykorzystana właśnie w celu podnoszenia jakości prozdrowotnej roślin. W wyniku indukcji szlaków nabywania odporności następuje wzbudzenie metabolizmu wtórnego rośliny. Wiele spośród metabolitów wtórnych są to związki bioaktywne, wpływające na fizjologiczne procesy życiowe zachodzące w organizmie ludzkim.
Jako roślinę modelową w projekcie wybraliśmy lubczyk. Zioła uprawiane są również w szklarniach i doniczkach, dlatego też mamy możliwość prowadzenia badań w warunkach zbliżonych do warunków bytowania roślin poza laboratorium. Zastosowane elicytory- kwas jasmonowy i ekstrakt z drożdży – testowane były w trzech stężeniach. Wybrano stężenia najmocniej stymulujące metabolizm wtórny. Uzyskaliśmy zwiększony plon olejku eterycznego, zwiększoną produkcję związków fenolowych, a tym samym większe właściwości prozdrowotne rośliny- uzupełnia dr hab. Złotek.
Sprawdzono również wpływ procesu suszenia na jakość prozdrowotną i konsumencką ziół elicytowanych w porównaniu z kontrolnymi. W wyniku indukcji metabolizmu wtórnego aktywacji ulegają również tzw. enzymy obronne jak oksydaza polifenolowa i peroksydaza. Enzymy te powodują brązowienie tkanek roślinnych, co negatywnie wpływa na jakość konsumencką. Naukowcy nie zaobserwowali pogorszenia jakości konsumenckiej elicytowanych ziół przy ich zwiększonej jakości prozdrowotnej.
Zaproponowany kierunek badań może przyczynić się do nowego podejścia w trendach żywienia polegający na zwiększeniu roli biofortyfikowanych roślin w miejscu syntetycznych suplementów diety.
Joanna Laskowska
