Blisko połowa polskich naukowców zajmujących się naukami społecznymi i humanistycznymi publikuje artykuły nie tylko w rodzimym języku, ale również po angielsku – wynika z badań międzynarodowego zespołu badaczy pod kierunkiem dr. hab. Emanuela Kulczyckiego.
Na potrzeby badań naukowcy przeanalizowali ponad 160 tys. artykułów opublikowanych w czasopismach naukowych w latach 2013-2015. Napisali je badacze zajmujący się naukami społecznymi i humanistycznymi. Naukowcy pochodzili z siedmiu krajów: Polski, Słowenii, Norwegii, Finlandii, Czech, Danii i Flandrii (jeden z trzech autonomicznych regionów Belgii, który posiada odrębny system nauki i liczenia publikacji).
„Wyniki analiz nas zaskoczyły. Wbrew powszechnemu poglądowi polscy humaniści publikują całkiem sporo w anglojęzycznych czasopismach naukowych” – mówi PAP inicjator badań i główny autor artykułu na ten temat dr hab. Emanuel Kulczycki z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Wnioski ukazały się „Journal of the Association for Information Science and Technology”. Z badań wynika, że polscy naukowcy napisali 21 proc. artykułów po angielsku. Na pierwszej pozycji uplasował się język polski (nieco ponad 74 proc.). Po niemiecku opublikowano 1,7 proc. artykułów, po rosyjsku 1 proc., a po francusku – 0,6 proc.
W badaniach wzięto pod uwagę dorobek w postaci artykułów w czasopismach ok. 22 tys. polskich naukowców, a w sumie ok. 51 tys. badaczy z siedmiu krajów. Analizy sfinansowano ze środków Narodowego Centrum Nauki.
Badacze przyjrzeli się jednak nie tylko odsetkowi artykułów pisanych w określonym języku, ale też samym naukowcom. Okazało się, że blisko 50 proc. polskich badaczy publikuje w dwóch językach: polskim i głównie angielskim. Podobny wynik dotyczy Czechów. W przypadku Słowenii okazało się, że blisko 70 proc. naukowców publikuje w co najmniej dwóch językach (oprócz słoweńskiego głównie po angielsku), a w trzech językach – ponad 10 proc.
Inaczej wyniki wyglądają w przypadku krajów zachodniej Europy. Na przykład w Finlandii większość artykułów publikowanych jest po angielsku (ok. 78 proc.), a w rodzimym języku zaledwie nieco ponad 17 proc. Z kolei w Norwegii aż 84 proc. artykułów pisanych jest po angielsku, a po norwesku ok. 13 proc. Kulczycki wskazuje, że w Finlandii aż blisko 60 proc. badaczy publikuje tylko po angielsku, a w Norwegii – prawie 61 proc. z nich.
Kulczycki odnotował jeszcze jedną prawidłowość. Im więcej polscy badacze publikują artykułów, tym więcej z tych publikacji jest wielojęzycznych. Co ciekawe większa produktywność w zachodniej Europie (np. w Finlandii i Norwegii) nie przekłada się na publikowanie w większej liczbie języków.
„W mojej ocenie wyniki badań pokazują, że środowisko polskich badaczy zajmujących się naukami społecznymi i humanistycznymi jest umiędzynarodowione” – podkreśla Kulczycki.
Kulczycki przyznaje, że humaniści w Polsce powinni częściej publikować w języku angielskim, tak aby dotrzeć do szerszej grupy odbiorców – głównie naukowców z tej samej dziedziny. Dodaje jednak, że równie ważne jest publikowane w narodowych językach, o czym zdają się zapominać niektórzy badacze z krajów zachodniej Europy.
„Używając rodzimego języka można łatwiej dotrzeć z przekazem do innych grup ludzi: na przykład takich tworzących polityki społeczne lub osób zajmujących się badaniami regionalnymi” – mówi. Dlatego – w jego ocenie – należy wspierać naukowców, którzy publikują w więcej niż jednym języku.
„Wiele dyskutuje się o Open Science (otwarty dostęp do nauki – PAP). Nie jest to tylko bezpłatny dostęp do artykułów, ale możliwość ich zrozumienia – czyli publikowanie w różnych językach, tak by jak najszersza grupa osób mogła z nich skorzystać” – mówi.
Najwięcej prestiżowych czasopism, w których naukowcy chcą publikować jest jednak anglojęzycznych. Co zatem zrobić, by wygenerować przekaz również w innym języku? Kulczycki wskazuje, że szersze analizy publikowane są z reguły w języku narodowym, a wybrany wycinek badań, który może zainteresować międzynarodowego odbiorcę – w periodyku anglojęzycznym. „Nic nie stoi na przeszkodzie, by opublikować wnioski z jednych badań w kilku językach” – przekonuje.
W 2018 r. Kulczycki opublikował wraz z zespołem inną analizę dotyczącą publikowania przez polskich humanistów w języku angielskim. Biorąc pod uwagę nie tylko artykuły, ale również monografie i książki okazało się, że tylko 17 proc. tych publikacji pisanych jest w języku angielskim.
Kulczycki jest jednym z inicjatorów Helsińskiej Inicjatywy na rzecz Wielojęzyczności w Komunikacji Naukowej (Helsinki Initiative on Multilingualism in Scholarly Communication), której celem jest promowanie wielojęzyczności w nauce i komunikacji naukowej.
PAP – Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski
