Rozmawiamy z dr hab. inż. Konradem Ocalewiczem na temat projektu pt. „Dynamika telomerazy i telomerowego DNA u pstrągów tęczowych z zaburzeniami wzrostu i zakłóconym procesem rozwoju gonad”.
Jak można zdefiniować telomerazę?
Telomeraza jest enzymem, który ma zdolność syntezy telomerowego DNA czyli kolokwialnie mówiąc dobudowywania go do końców chromosomów. Telomeraza jest enzymem, którego aktywność jest charakterystyczna dla komórek szybko i często dzielących się. W przypadku ssaków, komórkami wykazującymi aktywności telomerazy są w zasadzie jedynie komórki macierzyste, komórki linii płciowej i komórki nowotworowe. Większość komórek somatycznych ssaków w tym także człowieka nie wykazuje znaczącej aktywności telomerazy.
Jaka jest różnica dotycząca aktywności telomerazy u ssaków i ryb?
W przeciwieństwie do ssaków, u których ekspresja telomerazy u organizmów dorosłych jest w znacznej mierze ograniczona, telomeraza u ryb jest aktywna w komórkach wszystkich tkanek podczas całego rozwoju osobniczego. Niezależnie od wieku oraz płci wysoki poziom aktywności telomerazy zaobserwowano u badanych pod tym względem kilku gatunków ryb w komórkach wątroby, gonad, skóry, nerek, serca, a nawet mięśni i mózgu. Obecność telomerazy potwierdzono u osobników będących na różnych etapach ontogenezy. Co ciekawe, aktywność telomerazy jest zazwyczaj różna w komórkach poszczególnych tkanek i organów tej samej ryby. Wiemy, że aktywność telomerazy jest bardzo wysoka w regenerujących tkankach. W trakcie realizacji niniejszego projektu odkryliśmy, że komórki jajowe pstrągów charakteryzujące się wysoką ekspresją telomerazy mają duży potencjał do tego by po zapłodnieniu rozwinąć się w prawidłowo ukształtowany zarodek.
Jaki jest główny cel projektu?
Celem ogólnym projektu jest określenie zmian aktywności telomerazy i długości telomerowego DNA w komórkach pstrągów tęczowych z diploidalnych i triploidalnych (sterylnych) linii hodowlanych, w zależności od ich stanu fizjologicznego (zaburzenia wzrostu), wieku oraz stopnia rozwoju układu rozrodczego.
W jaki sposób rezultaty mogą przełożyć się na naukę, społeczeństwo?
Wyniki realizacji niniejszego projektu pozwolą poznać rolę telomerazy w procesach wzrostu, starzenia się, dojrzewania płciowego oraz regeneracji układu rozrodczego u ryb. Niewykluczone, że aktywność telomerazy i długość telomerowego DNA mogą w przyszłości zostać wykorzystane do przygotowania testów diagnostycznych umożliwiających określenia stopnia zaawansowania procesu starzenia, kondycji czy na przykład potencjału rozwojowego komórek płciowych. Badania dotyczące telomerów i telomerazy być może pozwolą nam zrozumieć jak poprawić zarówno jakość oraz długość życia.
Dziękujemy za rozmowę i życzymy powodzenia!
Sebastian Wach
