Głównym nurtem badań prowadzonych przez prof. dr hab. inż. Agnieszkę Płażek z Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowie jest reakcja roślin uprawnych na niekorzystne warunki środowiskowe, w szczególności na patogeny i takie czynniki abiotyczne, jak: zasolenie, mróz, wysoka temperatura, czy metale ciężkie. Obecnie naukowiec pracuje nad polepszeniem plonowania gryki w ramach projektu pt.: „Badanie mechanizmu degeneracji woreczków zalążkowych i aborcji kwiatów jako przyczyny słabego zawiązywania nasion gryki zwyczajnej (Fagopyrum esculentum Moench.)”.
Gryka jest rośliną trudną w badaniach. Uprawia się ją marginalnie, ze względu na niestabilny plon. Roślina ta ma jednak ogromny potencjał rolniczy: jej nasiona są bogate w cenne składniki odżywcze, a miód gryczany ma prozdrowotne właściwości. Gryka jest źródłem przede wszystkim żelaza, błonnika, aminokwasów, rutyny oraz antyoksydantów. Postawiona przez naukowców w ramach realizowanego projektu hipoteza zakłada, że forma gryki o ograniczonej fazie kwitnienia byłaby bardziej plenna. Z kolei niektóre białka syntetyzowane w wysokiej temperaturze mogą służyć jako markery tolerancji gryki na ten stres.
Celem projektu jest zbadanie mechanizmu degeneracji zalążków oraz aborcji kwiatów gryki zwyczajnej – głównych przyczyn niskiego plonu nasion. Badania obejmują analizę rozwoju embrionalnego, zmian proteomicznych oraz hormonalnych w kwiatach roślin gryki uprawianych w warunkach stresu termicznego i troficznego. Za stres termiczny u gryki uważamy temperaturę około 30 ºC, natomiast stres troficzny jest powodowany konkurencją o asymilaty pomiędzy wciąż produkowanymi kwiatami (gryka kwitnie przez cały okres wegetacji), a zawiązanymi nasionami. Analizy embriologiczne, hormonalne i proteomiczne są prowadzone w pąkach, kwiatach zdolnych do zapłodnienia i kwiatach niezapylonych. Tak kompleksowe badania mechanizmu aborcji kwiatów w odniesieniu do plonu nasion gryki uprawianej w powyższych warunkach stresowych nie były dotychczas prowadzone na świecie – wyjaśnia prof. dr hab. Agnieszka Płażek.
Poznanie przyczyn słabego plonowania oraz wytypowanie cech, jakimi powinny odznaczać się nowe odmiany gryki, wyznaczyłyby kierunek jej hodowli. Wzrost podaży jej nasion dostarczyłby społeczeństwu produktów zawierających wiele cennych składników niezbędnych dla prawidłowego żywienia. Projektem może być zainteresowane rolnictwo, nasiennictwo, przemysł spożywczy i farmaceutyczny – podsumowuje naukowiec.
Joanna Laskowska
