Każdego roku notuje się około 10 mln nowych zachorowań na gruźlicę i blisko 1,5 mln zgonów z powodu tej choroby, przez co gruźlica pozostaje jednym z najważniejszych problemów zdrowotnych na świecie.
Od 2018 r. w Zakładzie Mikrobiologii Medycznej realizowany jest międzynarodowy projekt badawczy poświęcony rozpoznaniu mechanizmów lekooporności, wirulencji i transmisji prątków gruźlicy z obszaru Polski i Litwy.[i]
Projekt polega na przeprowadzeniu szczegółowej charakterystyki molekularnej szczepów Mycobacterium tuberculosis, zarówno o fenotypie lekowrażliwym, jak i lekoopornym, krążących wśród polskich i litewskich chorych na gruźlicę płuc. Głównym narzędziem badawczym jest analiza sekwencyjna (WGS, whole-genome sequencing) genomów prątkowych. Dane otrzymane przy zastosowaniu techniki WGS są poddawane zaawansowanym analizom z zakresu genomiki porównawczej, bazującym na szerokim zestawie programów bioinformatycznych. W ostatniej fazie projektu, wyniki typowania genetycznego szczepów M. tuberculosis, konfrontowane są z danymi klinicznymi i epidemiologicznymi chorych. Wszystko to razem pozwoli oszacować transmisję gruźlicy w Polsce i na Litwie, oraz pomiędzy tymi krajami, a także ustalić genetyczne determinanty lekooporności i innych cech fenotypowych, takich jak zakaźność, czy zjadliwość (wirulencja), torując drogę dla opracowania nowych strategii diagnostycznych i terapeutycznych w gruźlicy.
Proponowany projekt stanowi największe jak dotąd badanie z zakresu epidemiologii molekularnej gruźlicy na terenie Polski i Litwy. Badania przewidziane w projekcie wkomponowują się w globalną strategię walki z gruźlicą, wiodącej do eliminacji choroby jako problemu zdrowotnego społeczności ludzkiej.
Projekt jest efektem współpracy nawiązanej w ramach konsorcjum naukowo-badawczego FATE (https://www.fate-consortium.org/). Jako pierwszy tak szeroko włącza bilateralnie Polskę i Litwę w nurt badań dotyczących mykobakteriologii i epidemiologii gruźlicy. Zakłada on wieloośrodkową współpracę szpitali, poradni przeciwgruźliczych i laboratoriów prątka, działających na terenie Polski i Litwy. Projekt realizowany jest w konsorcjum z Uniwersytetem Wileńskim, a na gruncie krajowym – z Warszawskim Uniwersytetem Medycznym. Kierownikiem projektu i koordynatorem całego przedsięwzięcia jest dr hab. Tomasz Jagielski.
Badania dr. hab. Tomasza Jagielskiego osadzone są w dziedzinie mikrobiologii infekcyjnej. Przy tym, jego zainteresowania naukowo-badawcze są szerokie i dotyczą zarówno cech epidemiologiczno-klinicznych zakażeń, jak i molekularnych aspektów ich patogenezy i immunologii. Swoistym zwornikiem dla większości badań jest zagadnienie diagnostyki molekularnej. W tym kontekście kluczowe jest pojęcie „markera genetycznego”. Ogólnie, poprzez wszechstronną charakterystykę właściwości biologicznych, ale przede wszystkim poznawanie i analizę ich molekularnych determinantów, badania dr. hab. T. Jagielskiego sterują w kierunku opracowania nowych markerów genetycznych umożliwiających szybką i wiarygodną identyfikację patogenów, a także ich specyficznych właściwości (np. oporności na leki). W oparciu o takie markery projektuje się nowe, szybkie, wysoce czułe i specyficzne testy diagnostyczne, o szerokim zastosowaniu w praktyce klinicznej. Dzięki temu, badania te mają, poza oczywistymi walorami poznawczymi, duży potencjał aplikacyjny. Pod względem metodologicznym, główną rolę odgrywają tu zaawansowane analizy z zakresu genomiki porównawczej, ale warsztat badawczy angażuje niemal cały wachlarz technik stosowanych we współczesnej biologii eksperymentalnej.
Projekt finansowany jest ze środków przyznanych przez Narodowe Centrum Nauki, w ramach konkursu «DAINA» (Nr projektu: 2017/27/L/NZ6/03279).
