Rozmowa z dr Joanną Żur z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach na temat m.in. projektu „Mikrobiologiczny szlak degradacji diklofenaku przez szczep z rodzaju Pseudomonas”.
Jak można zdefiniować NIESTEROIDOWE LEKI PRZECIWZAPALNE?
– Niesteroidowe leki przeciwzapalne to najpopularniejsza grupa leków o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym oraz przeciwgorączkowym. Najpopularniejsze leki z tej grupy zawierają jako substancję czynną ibuprofen, naproksen czy diklofenak. Zwyczajowo do tej grupy leków zaliczamy również paracetamol. Nie ma chyba osoby, która w którymś momencie życia nie potrzebowała leków przeciwbólowych, zwłaszcza że ich spektrum działania jest bardzo szerokie: od bólów zębów, stawów czy mięśni, do bólów pooperacyjnych.
Co przekonało Panią Doktor do tego projektu, badań? Mamy mnóstwo leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych.
– Wśród leków przeciwzapalnych temat degradacji diklofenaku charakteryzującego się dość skomplikowaną wielopierścieniową strukturą, długo pozostawał nieodkryty. Obecnie, liczba doniesień literaturowych na temat bakterii posiadających zdolność do rozkładu tego leku rośnie lawinowo. To znak czasów – ważne tematy takie jak zanieczyszczenie środowiska są obecnie mocno eksplorowane. Zanim dołączyłam do zespołu moi starsi koledzy, dr Ariel Marchlewicz i dr Dorota Górny opisali szlak degradacji ibuprofenu oraz naproksenu. Diklofenak, bardzo popularny i szeroko stosowany stanowił ciekawy obiekt badań i wyzwanie naukowe. Wiele mówi się o wpływie zanieczyszczeń na środowisko a sam pomysł na projekt był rezultatem zadania sobie prostego pytania o faktyczny wpływ substancji toksycznych na bakterie, które znane są przecież ze swoich ogromnych, wręcz nieograniczonych możliwości adaptacyjnych. Projekt jest więc próbą odpowiedzi na pytanie, co wielopłaszczyznowo „dzieje się” bakteriom po poddaniu ich działaniu diklofenaku?
Poproszę o charakterystykę szczepu z rodzaju PSEUDOMONAS
– Bakterie podobnie jak rośliny, czy zwierzęta podlegają klasyfikacji taksonomicznej. Szczepem klinicznym, który znany jest większości ludzi jest szczep Pseudomonas aeruginosa, czyli pałeczka ropy błękitnej. Z racji tego, że bakterie z rodzaju Pseudomonas są bardzo rozpowszechnione w środowisku, niemal każda izolacja nowych szczepów bakterii z wody, ścieków, gleby, czy osadu czynnego z oczyszczalni ścieków skutkuje pozyskaniem nowego szczepu z rodzaju Pseudomonas. Bakterie te posiadają zwykle szereg ciekawych cech i dobrze rozwinięty aparat enzymatyczny, stąd ich dobre właściwości degradacyjne. Szczep, którego dotyczy projekt nie jest wyjątkiem, został pozyskany z osadu czynnego oczyszczalni ścieków Klimzowiec w Chorzowie.
Co jest głównym celem projektu?
– Główny cel projektu to opisanie szlaku rozkładu diklofenaku przez wybrany szczep, z uwzględnieniem enzymów odpowiedzialnych za jego poszczególne etapy, kodujących te enzymy genów, a także identyfikacja produktów pośrednich rozkładu leku. Wiedza ta jest niezbędna jeśli myślimy o realnym wykorzystaniu bakterii w ochronie środowiska.
Można powiedzieć o jakimś sukcesie?
– Od czysto naukowej strony to publikacje naukowe w renomowanych czasopismach, np. Journal of Hazardous Materials. Od strony praktycznej samo pozyskanie wiedzy na temat enzymatyki procesu, ekspresji genów, produktów pośrednich już jest sukcesem. Docelowo, chcielibyśmy opatentować preparat, najprawdopodobniej w formie bakterii unieruchomionych na odpowiednim nośniku, który można by wykorzystać do usuwania leków ze środowiska.
Jak ten projekt może się przełożyć na wiedzę ludzi, czy jak może wpłynąć na ich funkcjonowanie?
– Powinno to wpłynąć na świadomość w społeczeństwie, że po zażyciu leki przeciwzapalne w całości trafiają do środowiska w niemal niezmienionej formie. Pamiętajmy przy tym, żeby niezużyte czy przeterminowane leki utylizować w wyznaczonych do tego miejscach. Przeciętny Kowalski, o którym mówimy, nie ma na co dzień wglądu w funkcjonowanie oczyszczalni ścieków, ale warto wiedzieć że skala problemu, czyli zanieczyszczenie środowiska lekami wciąż rośnie, czemu sprzyja ich wszechobecność.
Sebastian Wach
